Kecha Osiyo kubogi 2019 ga yakun yasaldi. Qatar termasi taxminlarga qarshi borib Yaponiyani mag‘lub etdi.
Rossiya maydonlaridagi mundial o‘yinlarini ko‘rdik. Kutilmagan natijalar salmog‘i anchagina. Doimo e’tibor markazida bo‘ladigan kuchli beshlik chempionatlarini kuzatdik. Kuzatyapmiz. 2016 yilgi mavsumdan boshlab Premyer liga haqidagi maqolalarda sensasiya so‘zidan foydalanish anchayin kamayib ketdi. Ushbu mavsumdan boshlab “Bavariya”ning yakka hukmronligiga chek qo‘yildi, Madridda ishlar pachava.
Kecha tongda internetdan futbol xabarlarini o‘qib, uyg‘onganimga shubha qilib qoldim. Tunda boshlanibdi hammasi. Italiyada “Fiorentina” “Roma”ga yettita gol urgan, “Yuventus” nihoyat to‘xtatilgan. Ispaniyada esa “Barselona” “Sevilya”ga oltita gol urib kubok finaliga chiqqan bo‘lsa, Angliyada “Chelsi” to‘rtta to‘p farqi bilan yutqazgan. Bundan g‘azablangan Sarri o‘z futbolchilarini 50 daqiqa kiyim almashtirish xonasiga qamab qo‘ygan va hokazo... Shundan so‘ng, o‘ylanib qoldim: bugungi final qanday bo‘larkin?
Mast qilib qo‘yding...
Kuchlilar o‘rtasidagi o‘yinlar hamisha qiziqarli o‘tgan. Agar u musobaqa finalida bo‘lsachi… Ha, finallar har doim murosasiz bahslarga boy bo‘ladi, lekin bugungidek o‘yinlar kam o‘tkaziladi. Juda kam.
Mazkur Osiyo kubogi anchayin gollarga boy o‘tdi. Yakun ham shunga yarasha bo‘ldi. Sizu menga nima yaxshi? Gollarning ko‘p bo‘lgani, albatta! Ba’zi o‘yinlarda esa gol bo‘lmasa ham muxlislar shiddatli qarama qarshiliklar guvohi bo‘laverishdi.
Yapon samuraylari va arablar o‘rtasidagi finalda esa yuqoridagi har ikkala vaziyat ham kuzatildi. Maydonning ikki tomonida ham uyushtirilgan hujumlar bir-biridan mazmunli bo‘lib tuyulaverdi. Ustiga ustak 4 ta gol urildi. Osiyo kuboklari tarixida bittagina finalda 4 ta gol urilgan, o‘sha bahsda ham yaponlar ishtirok etgandi. 2004 yilda Xitoydagi Osiyo kubogida mezbonlar “kunchiqar yurt vakillari”ga kechagi hisobda mag‘lub bo‘lishgan edi.
G‘arbdan esgan shamollar Osiyoga faqatgina sensasiyalar emas, chiroyli o‘yinlar atmosferasini ham olib kelgan ekan, aslida. Buning ustiga musobaqadagi eng tartibli ikki jamoa kuch sinashib, faqatgina futbol o‘ynashdi. Bu o‘yindan chempionlikni to‘rt marta qo‘lga kiritgan jamoa muxlislaridan tashqari futbolni sevuvchi barchaning ko‘ngli to‘ldi. Buning uchun futbolchilarga rahmat!
“Iroda” va “yapon” so‘zlari sinonim(mi?)
Tarixdan ma’lumki, yaponlar bugungacha og‘ir va mashaqqatli kunlarni boshida kechirgan. Tarix tegirmonidan egilsa-da, bukilsa-da, yanchilasa-da sinmagan. Hech qachon. Hamisha tirik chiqa olgan u yerdan. Ular qaddini tezda rostlay olgan. Qo‘shni davlatlar bosqini, mustaqillik uchun kurashlar, jahon urushidagi mag‘lubiyatlar-u “Atom” deb atalgan baloi azim ham bukolmadi yaponlarni. Yangiliklarda beriladigan suv toshqinlari haqidagi lavhaning aksariyati kun chiqar tarafda sodir bo‘ladi. Bundan tashqari yer qimirlashlarining eng ko‘p va eng qo‘rqinchlilari ham o‘sha yoqlarda. Shunday ersada, ular hech qachon bundan tushkunlikka tushmaydi. Falokatlardan so‘ng tezlikda o‘ziga keladi va mehnatda davom etadi. Balki, mana shu qiyinchiliklar ularning irodasini toblagandir. Toblayotgandir. Yer yuzida hech qaysi xalq yaponlarchalik mustahkam irodaga ega bo‘lmasa kerak. Bu musobaqada iroda, taslim bo‘lmaslik, mehnatdan charchamaslik, harakatdan to‘xtamaslik kabi xislatlar samuraylarni finalgacha olib chiqdi. Balki, kechagi finalda yaponlar emas boshqa jamoa bo‘lganda 2:0 dayoq tushkunlikka tushib qolgan bo‘lardi.
Afifning golidan so‘ng hamma Qatarning g‘alabasini tan oldi, samuraylar esa bo‘yin egmaydi tik bordi tik! Aniqki, tongni hammadan oldin kutib oladigan bu xalq mag‘lubiyatdan so‘ng ham to‘xtab qolmaydi. Agar yaponlar BAAga chempionlikka erishish uchun tashrif buyurishganda, albatta, maqsadlariga yetardi.
Ammo ular uzoq kelajakni o‘ylab, bir qancha yetakchilarini uyda qoldirib, yosh yigitlardan iborat jamoani Osiyo kubogiga boshlab kelishgan edi. Bu – kelajak uchun tashlangan qadam. Garchi FIFA reytingida forslar birinchi o‘rinda bo‘lsalarda, chempionlik qatarliklarga nasib qilsada, yaponlar qit’amizdagi eng kuchli jamoa bo‘lib qolaveradi, nazarimda.
Ular bor e’tiborini Mundialga qaratib, bu yo‘ldagi qit’a birinchiligini ham qurbonlik qilib yuborishaveradi. Biz esa kutamiz va kuzatamiz, Belgiyadan irodali bo‘lishni o‘zlashtirgan Yaponiya Qatar maydonlarida nimalar qila olar ekan?...
Ha, aytgancha, kechagi finaldan so‘ng, yapon futbolchilari o‘z an’anasiga sodiq qolgan holda kiyim almashtirish xonasini tozalab, tashakkur aytib ketishni ham unutgani yo‘q. Balki shundadir ularning 100 yil yashash siri!
Irodaga qarshi ishtiyoq
Qoyil! Bu qatarliklar charchamas ekan. Kimdir ularni dopingga qarshi tekshirish da’vosi bilan chiqsa ajablanmang?!
Ikkinchi bo‘limning ikkinchi qismida qatarlik futbolchilar namoyish etgan ishonchli hamda vajohatli o‘yinni ko‘rib shoirning bir she’ri esimga keldi-yu, uni ozgina finalga moslashtirgandek bo‘ldim:
“Kubogimga qarama,
Naq enangni ko‘rasan!
Menga nasib qiladi,
So‘ra, kimdan so‘rasang...”
Ha, Qatar o‘yinlari bilan hammani sehrlab qo‘ya oldi. Xo‘sh, ularni chempionlikka qaysi omillar yetakladi?
Bu har bir detalning ideallashuvidir. Masalan, hujumlardagi aniqlikni olaylik – finalda 9ta zarba, 4 ta aniq zarba va 3 ta gol. Bundan ortig‘ini esa terma jamoalar borasida Sautgeyt boshchiligidagi inglizlar uddalashgandi. Millatlar ligasi so‘nggi bahsidagi Ispaniya bilan o‘yinda inglizlar 4 bor hujum uyushtirib 3 ta gol urgandi. Ispaniyalik murabbiy Sanches Bas shogirdlarini ana shunday inglizcha aniqlikka moslashtira oldi.
Tartib. Yaponlar shu vaqtgacha Osiyoda tartibli o‘yin bo‘yicha yetakchi edi. Endi raqobatchisi mavjud. Feliks qo‘l ostida har bir futbolchi o‘zining ishini keragidan ortig‘i bilan bajarmoqda. Tahsinga loyiq jihat.
Hamjihatlik. Himoyada bir necha marta Almuoz yoki Akromning raqib hujumlarini to‘xtatganligiga guvoh bo‘ldik. Bundan ortig‘i hamjixatlikdan boshqa nima deb atalishini hozircha bilmayman.
Tezkor qarshi hujum. Raqib hujumini bartaraf qilgach, hujumchilar Formula-1 pilotlariday oldinga otilishmoqda. Bu ham Sanches jamoasining yutug‘i.
Yuqori jismoniy tayyorgarlik. Sanches Bas shogirdlari butun o‘yin mobaynida bir xil tempda harakat qila oldi: xoh to‘p bilan, xoh to‘psiz. Yana yuqori darajadagi pressing ham ularning foydasiga xizmat qilmoqdaki, futbolchilarning bunday vaziyatlarda kuchi tugab qolmadi. Bu jihat hujumchilarning himoyachilarga yordamga kelishi yoki aksincha vaziyatlarda ham yaqqol namoyon bo‘ldi.
Va so‘nggi omil futbolchilarning ishtiyoqi. Ularda g‘alabaga bo‘lgan tashnalik, g‘oliblik ishtiyoqi har narsadan ustunlik qildi, hattoki irodadan ham!
Alidan Aligacha...
Musobaqaning eng yaxshi o‘yinchisi va to‘purari Almuoz Ali eronlik boshqa bir Ali tomonidan o‘rnatilgan rekordni o‘zgartirdi. Balki “buzib tashladi” fe’li mos tushar... Ali Dayi 1996 yilgi Osiyo kubogida 8 t gol urgandi. Oradan 23 yil o‘tib, Almuoz bu ko‘rsatkichni to‘qqiztaga oshirdi. Ammo Dayi hanuz umumiy gollar bo‘yicha oldinda uning hisobida 14 ta gol mavjud.
Musobaqalar davomida feyr pley sovrinini ikkinchi bor (2004, 2019) Yaponiya qabul qilib oldi. Eng yaxshi darvozabon esa Saad al-Shib bo‘ldi. Saadning Osiyo kubogi mobaynida bir dona gol o‘tkazgani alohida e’tirofga molik. Buni yolg‘iz darvozabonning mahorati yo‘ymasdan qatarlik himoyachilar mehnatini ham unutmaslik kerak. Yaponlar so‘nggi 8 ta Osiyo kubogining 5 tasida finalda o‘ynadi va ilk marotaba finalda mag‘lub bo‘ldi. Bu ularni osiyolik “pentakampeon” bo‘lishlariga to‘siq bo‘ldi. Qatarliklar shu vaqtgacha 2 marotaba (2000, 2011) chorak finalga chiqa olganini inobatga olsak, finalda g‘olib bo‘lish ular uchun ertakdan bir parcha xolos. Uning davomini esa 2022 yilgi mundialda ko‘rsak ajab emas. Har holda natijalar o‘zi mezbonlik qiladigan jahon kubogida ham ancha-muncha terma jamoalar uchun bosh og‘riq bo‘lishidan darak bermoqda.
Munosiblik mezoni
2016 yilda Fransiya o‘z uyida Yevropa chempionatini qabul qildi. Butun turnir davomida fransuzlar eng yuqori darajada o‘yin namoyish qildi. Ammo finalni nomunosiblar ilib ketdi. Mag‘lub bo‘lgan jamoaning xuddi shu tarkibi asosiga qurilgan jamoa 2018 yilga kelib, o‘z mevasini berdi – Fransiya jahon chempionligini qo‘lga kiritdi. Gap ularning Rossiyadagi ko‘rsatgan o‘yinlari haqida emas, balki 2016 yilgi mag‘lubiyati borasida. Tan oling, Portugaliya Yevropa chempionligini nomunosib tarzda qo‘lga kiritgan edi. Umuman futbolda bunday hodisalar kam uchrab tursada, biz ko‘rdik. Ko‘r emasmizku, ko‘rdik!
Kechagi bahsda esa yaponlar mag‘lublarga xos o‘yin ko‘rsatdi va bu yakundagi natijaga ham o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmadi. Qatar g‘oliblarcha harakat qildi. Chempionlikni Xavining qandaydir bashorati evaziga sodir bo‘lgan voqea sifatida emas, 2006 yildan beri qatarliklarga futboldan saboq berib kelayotgan Feliks Sanches Basning mevasi, deb biling!
Ko‘ryapsizmi, g‘alabaga qanday erishiladi?...
Kiritilgan sana: 21.02.2019 22:02. O'kildi: 3384 marta.
Ҳасанали ота
Фурқат Қурбонов
Холис таҳлилчи блоги
Жалолиддин Қобилжонов
Яҳёхўжа Улуғхўжаев
Сафарали Сиддиқов
«InterFutbol» газетаси
Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги
Маъмуржон Ибрагимов
